In veel arbeidsovereenkomsten is een studiekostenbeding opgenomen. Vaak moet een werknemer in zo’n geval studiekosten terugbetalen als deze zelf weggaat bij de werkgever. Wel moet het studiekostenbeding aan bepaalde voorwaarden voldoen. In dit blog gaan we hier nader op in en leggen we de recente wetswijzigingen over het studiekostenbeding uit.
Wat is een studiekostenbeding?
Een studiekostenbeding is een bepaling in het arbeidscontract of in een aanvullend document, waarin staat omschreven dat de werknemer studiekosten die de werkgever voor hem of haar heeft betaald, moet terugbetalen als de werknemer het dienstverband eindigt of als deze wordt beëindigd wegens een dringende reden die aan de werknemer te wijten is. Wanneer is een studiekostenbeding geldig?
Voorwaarden en eisen voor een geldig studiekostenbeding
Voor een studiekostenbeding gelden regels die niet zijn opgenomen in de wet, maar die de Hoge Raad in het Opzeeland-arrest dat stamt uit 1983 heeft gesteld (HR, 10 juni 1983, NJ 1983, 796). In een geldig studiekostenbeding staat:
-
- dat de werknemer de studiekosten moet terugbetalen wanneer de arbeidsovereenkomst tijdens of onmiddellijk na afloop van de studie eindigt;
- voor welke periode na de opleiding of cursus het studiekostenbeding geldt. Vaak geldt hiervoor een termijn van één tot drie jaar na de opleiding;
- het bedrag dat moet worden terugbetaald. Hierbij geldt dat dit bedrag evenredig moet worden verminderd gedurende deze periode. Bijvoorbeeld na één jaar betaalt u nog 75%, na twee jaar nog 50% en na drie jaar 25%;
Een studiekostenbeding dat niet aan deze voorwaarden voldoet, is niet geldig en u hoeft dan ook geen studiekosten terug te betalen.
Daarnaast is een vereiste dat u vooraf op de hoogte was van de gevolgen van het studiekostenbeding, de werkgever moet u op het beding attenderen. U bent in ieder geval op de hoogte als u deze heeft ondertekend.
De wetswijziging en nieuwe regels over het studiekostenbeding
Met ingang van 1 augustus 2022 is de wet omtrent het studiekostenbeding gewijzigd. Deze wetswijziging houdt in dat studiekostenbedingen niet geldig zijn als de kosten gemaakt zijn voor een opleiding die verplicht is voor het uitvoeren van de functie. Deze nieuwe regels over het studiekostenbeding, en dan met name art. 7:611a BW, houden dus in dat de werknemer het geld voor de studie niet hoeft terug te betalen als de studie verplicht was voor de dienstbetrekking. Deze kosten komen voor rekening van de werkgever.
Wanneer is er sprake van een verplichte opleiding?
Een verplichte opleiding is een opleiding die vereist is voor de functie of een opleiding die in de wet of de cao staat. Voorbeelden zijn bedrijfshulpverlening (BHV), trainingen om uw kennis op peil te houden, opleidingen voor het besturen van een machine of een cursus voor nieuwe veiligheidseisen. De werkgever is ook verplicht deze opleiding te betalen.
Voorbeelden uit de rechtspraak
Het is niet altijd even duidelijk wanneer er sprake was van een verplichte opleiding en of zodoende een studiekostenbeding nietig is. Aan de hand van twee recente uitspraken wordt er iets meer duidelijkheid geschapen.
De kantonrechter in Almere heeft zich over een zaak gebogen waarin een werknemer was aangenomen als assistent-accountant. De werknemer wilde op eigen initiatief een opleiding tot Accountancy RA volgen, omdat hij in de toekomst graag wilde doorgroeien tot registeraccountant. De werkgever heeft dit betaald maar vorderde het bedrag terug toen de werknemer zijn dienstverband opzegde. De rechtbank oordeelde dat, nu de opleiding niet verplicht was voor zijn huidige baan en de opleiding op verzoek van de werknemer werd gedaan, de werkgever zich mocht beroepen op het studiekostenbeding (ECLI:NL:RBMNE:2022:5560).
De vraag die was voorgelegd aan de rechtbank Rotterdam, was of de beroepsopleiding voor advocaten een verplichte opleiding was. De kantonrechter oordeelde van wel en vond dat de betreffende werkneemster geen studiekosten hoefde terug te betalen (ECLI:NL:RBROT:2024:400). In hoger beroep kon het Hof deze vraag echter niet beantwoorden. In plaats daarvan zijn er prejudiciële vragen aan de Hoge Raad gesteld om zich over deze kwestie uit te laten (ECLI:NL:GHDHA:2024:1877). Deze uitspraak van de Hoge Raad is op het moment van redigeren nog niet geweest.
Twijfelt u of uw opleiding verplicht is of niet? Neemt u dan contact op met een arbeidsrecht advocaat.
Moet er een glijdende schaal worden toegepast?
Een glijdende schaal in een studiekostenbeding is niet verplicht maar wel zo eerlijk, omdat de werkgever ook baat heeft bij de opleiding van de werknemer. Een geval waarin werd geoordeeld dat er geen glijdende schaal was opgenomen in het studiekostenbeding, deze toch als geldig werd gezien is de uitspraak van rechtbank Midden-Nederland. Hierin hoefde de werknemer niet de door de werkgever gevorderde 100% van het lesgeld terug te betalen, maar 3/5 deel, omdat de werkgever nog twee jaar heeft geprofiteerd van de door de werknemer gevolgde opleiding (ECLI:NL:RBMNE:2022:5386).
Wanneer moeten studiekosten terugbetaald worden?
In het studiekostenbeding is vaak bepaald wanneer de studiekosten terugbetaald moeten worden. Er moet in ieder geval aan de volgende voorwaarden worden voldaan:
- er is een geldig studiekostenbeding;
- de werknemer vertrekt binnen de afgesproken periode;
- het ontslag is op initiatief van de werknemer of verwijtbaar (ontslag op staande voet);
- het gaat niet om een verplichte studie.
Hoe moeten studiekosten worden terugbetaald?
Vaak staat in het studiekostenbeding ook opgenomen hoe er moet worden terugbetaald. Dit kan door betaling (al dan niet in termijnen), maar ook door verrekening met de eindafrekening. Dit moet dan wel zo zijn opgenomen in het studiekostenbeding. Ook moet de werknemer wel altijd het minimumloon overhouden bij verrekening.
Neem contact op met een arbeidsrecht advocaat van Defenz Advocaten
Heeft u naar aanleiding van dit blog vragen of wilt u hulp bij het opstellen van een studiekostenbeding?
Via het contactformulier kunt u vrijblijvend een oriënterend gesprek inplannen met onze arbeidsrecht advocaat.
