Sinds 8 oktober 2021 heeft Rechtbank Noord-Nederland acht nieuwe rechters. Deze mensen zijn uiterst gekwalificeerd en zorgvuldig geselecteerd. Dat mag ook wel, want rechters hebben een wel heel bijzondere functie binnen de samenleving. Toch gebeurt het met enige regelmaat dat het vertrouwen bij een procespartij in een rechter ontbreekt. In sommige gevallen kan zo een partij dan een wrakingsverzoek indienen. Maar wannéér kan dat? En wat wordt er eigenlijk met zo een verzoek gedaan?
Wrakingsverzoek
Wanneer een partij er niet op vertrouwt dat een rechter onpartijdig is, dan kan zij een wrakingsverzoek indienen. (1) Als de rechter het eens is met de wraking, dan zal er een andere rechter worden aangewezen. Is de rechter het niet eens met de wraking, dan wordt het verzoek bij de wrakingskamer neergelegd. Deze kamer zal het verzoek nader onderzoeken en kijken of het wel of niet gehonoreerd kan worden.
Allereerst gaat de wrakingskamer na of er mogelijk sprake is van belangenverstrengeling. Daarvan is sprake als de rechter zelf een bepaald belang heeft bij de uitkomst van de procedure. Daarnaast kan het zijn dat de rechter ter zitting iets van partijdigheid laat blijken. Denk aan een bepaalde uitlating of het hinderen van een partij te reageren tijdens de zitting. Dit kan voor de wrakingskamer een reden zijn om het wrakingsverzoek te honoreren.
Een wrakingsverzoek kan voor, tijdens of na een zitting worden ingediend – maar niet meer nadat er uitspraak is gedaan.
Voorbeelden
Een voorbeeld van een wrakingsverzoek dat gehonoreerd is, is het wrakingsverzoek dat is gedaan bij de behandeling van de meervoudige strafkamer van de zaak ‘Klimop’ over vastgoedfraude. In deze zaak droeg de rechter een gedicht voor waarin enige vooringenomenheid kon worden geproefd, maar de rechter handelde volgens de wrakingskamer pas echt ‘wrakingswaardig’ doordat hij daarbij nog meer gekleurde uitlatingen had gedaan en de verdachten niet om een reactie of een antwoord had gevraagd (Rechtbank Haarlem 4 april 2011, ECLI:NL:RBHAA:2011:BQ0083).
Een recent voorbeeld van een afgewezen wrakingsverzoek is het wrakingsverzoek dat ingediend is door de Stichting Viruswaarheid.nl (hierna: ‘de Stichting’). Hier betrof het een procedure tegen de Staat die maatregelen had getroffen om verspreiding van het coronavirus in te dammen. De Stichting diende een wrakingsverzoek in omdat de rechter vooringenomen zou zijn en de Staat te weinig vragen zou hebben gesteld. De wrakingskamer ging echter niet met de Stichting mee en achtte het werk van de rechter juist (Rechtbank Den Haag 7 juli 2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:6133).
Cijfers en conclusie
In 2020 zijn er 675 wrakingsverzoeken ingediend: 155 bij de strafrechter, 176 bij de bestuursrechter en maar liefst 344 Bij de civiele rechter. Daarvan zijn slechts 17 gehonoreerd: 8 bij de strafrechter, 1 bij de bestuursrechter en 8 bij de civiele rechter. (Bron: De Rechtspraak. Jaarverslag van de Rechtspraak 2020. Geraadpleegd op 19 oktober 2021, van Jaarverslag 2020 (jaarverslagrechtspraak.nl).
Hoewel procespartijen af en toe wel het gevoel kunnen hebben dat de rechter vooringenomen is, is de rechter in verreweg de meeste gevallen onpartijdig.
(1) Een rechter hoort onafhankelijk, onpartijdig, onberispelijk en integer, deskundig, maatschappelijk betrokken en standvastig te zijn, aldus de Rechtspraak, Rechtvaardige rechter. Geraadpleegd op 19 oktober 2021, van Eigenschappen rechter | Rechtspraak.
