Uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland van 7 oktober 2022, ECLI:NL:RBNNE:2022:3576 over de toepassing van het gelijkheidsbeginsel in aardbevingsschades.
Uitspraak over het gelijkheidsbeginsel. Een gedupeerde van de Groninger gaswinning kreeg op zijn verzoek aan het IMG om schadevergoeding nul op het rekest, terwijl zijn buren onder dezelfde twee onder één kap woning eerder wel een vergoeding hadden gekregen. De rechter vindt dit verschil te groot.
Ongelijke behandeling in ogenschijnlijk gelijke gevallen doet de minderbedeelde pijn. Het doet zelfs pijn wanneer de schadevergoeding op zich toereikend is. Bij aardbevingsschadeclaims leidt dit regelmatig tot grote frustratie. Het is vaak niet uit te leggen waarom de ene postcode wel voor een vergoeding in aanmerking komt en de andere niet, waarom de ene woning nog volgens een oude norm beoordeeld wordt en de andere volgens de nieuwe norm, waarom een scheur in de muur bij de buren aardbevingsschade is en scheurvorming in de eigen muur het gevolg van krimp en uitzetting die onvoldoende opgevangen wordt. Misschien is het ervaren van een ongelijke behandeling wel één van de grootste frustraties bij de afwikkeling van gaswinningschades.
In de dagelijkse aardbevingsschadepraktijk is het lastig om een beroep te doen op het gelijkheidsbeginsel. De gedupeerde weet wel van buren die een vergoeding hebben gekregen, maar kent vaak de exacte schade niet. Soms is hij nog in staat om het IMG-deskundigenrapport van de buren te bemachtigen en kan dan een beroep op het gelijkheidsbeginsel beter onderbouwen. Maar zelfs als er nauwelijks verschillen zijn, is de gedupeerde er nog niet. Zo kan er een nieuw beoordelingskader zijn dat wordt toegepast. Met name speelt dat bij de per 1 juli 2021 geldende Praktische Uitwerking Tijdelijke wet Groningen voor Deskundigen.
Gelijke gevallen moeten gelijk worden behandeld. Van gelijke gevallen is in de aardbevingspraktijk niet snel sprake. In de administratieve rechtspraak is er echter ook aandacht voor situaties die weliswaar niet gelijk zijn, maar die wel bij elkaar in de buurt komen. Dergelijke ongelijke gevallen mogen niet steeds volledig los van elkaar worden beoordeeld en dan tot compleet verschillende uitkomsten leiden. Ongelijke gevallen zouden naar evenredigheid ongelijk moeten worden behandeld. De uitkomst moet in verhouding tot de verschillende zaken staan. Het moet echter wel gaan om een apert onevenredige uitkomst. Zo formuleerde de Hoge Raad in 2007 (ECLI:NL:HR:2007:AZ8572):
… dat discriminatie die erin bestaat dat ongelijke gevallen onevenredig ongelijk worden behandeld, zich slechts voordoet bij een overduidelijke onevenredigheid.
De regel dat ongelijke gevallen naar evenredigheid ongelijk moeten worden beoordeeld, wordt nu voor het eerst ook toegepast in Groninger aardbevingsschades. In de zaak die hier besproken wordt, vond de rechter dat dat deze overduidelijke onevenredigheid aanwezig was. De schades waren niet identiek maar het verschil in schadetoekenning tussen de twee buren was wel te groot. Daarbij speelde een rol dat de buren onder dezelfde twee onder één kap woonden en het schadebeeld vergelijkbaar was. De rechtbank vond voorts relevant dat sprake was van onzorgvuldig handelen doordat het IMG de buren te gemakkelijk schade had vergoed. De aangetaste belangen waren volgens de rechtbank groot, zowel financieel als in een sociale context bezien. Gelet op al die bijzondere omstandigheden oordeelde de rechtbank sprake tot een overduidelijke onevenredigheid tussen de behandeling van de gedupeerden onder dezelfde kap.
Het besluit van het IMG werd dus vernietigd maar daarmee is de kous niet af. Hoe moet nu de schade van de ene gedupeerde zich verhouden tot die van de andere? Krijgen ze dan hetzelfde bedrag? Of wordt enkel de bewijslast niet omgekeerd waar dat bij de buren ook niet was gebeurd? Het is in ieder geval een exercitie waar de rechter zich niet aan waagt. Daarbij wordt gewaakt voor willekeur, een gevaar dat natuurlijk op de loer ligt. Het IMG wordt opgedragen om te bezien welk beleid in dit geval heeft te gelden.
De beoordeelde schade betrof een schadevergoeding. Het verschil in behandeling vond de rechtbank schrijnend. De meest schrijnende aardbevingsschadezaken betreffen echter geen schadevergoedingszaken maar versterkingskwesties waar niet het IMG over gaat maar de NCG. Waar de één een compleet nieuwe woning krijgt, goed geïsoleerd en van het gas af, krijgt de ander die even later wordt beoordeeld volgens een nieuwe NPR norm, hooguit een schadevergoeding. Dit leidt tot woede en grote stress. Met de uitspraak van de bestuursrechter in de hand zal deze ongelijkheid meer aangevochten gaan worden.
Of dit ook tot meer geslaagde beroepen op het gelijkheidsbeginsel zal leiden, is niet zeker. De uitspraak van de rechtbank Noord-Nederland getuigt van empathie voor de eigenaar van de twee-onder-één-kapper. Dat zijn buurman wel een vergoeding kreeg, vindt de rechtbank schrijnend. Het verschil tussen beide buren was puur juridisch. Dit zat vast op gewijzigd beleid. Per 1 juli 2021 gold de hiervoor genoemde Praktische Uitwerking Tijdelijke wet Groningen voor Deskundigen. Dit betrof een uniformer beoordelingskader. Nu is het zo dat elke verandering in een financiële regeling winnaars en verliezers kent. Soms verzacht tijdelijk overgangsrecht de pijn maar na verloop van tijd geldt toch echt de nieuwe regeling. Neem de basisbeurs die werd afgeschaft. In één en hetzelfde studentenhuis zaten daarna studenten zijn die hiervan geprofiteerd hadden en anderen die vanaf het eerste jaar geen enkele ondersteuning kregen en extra hebben moeten lenen. Waar het al schrijnend wordt gevonden wanneer eigenaren van een twee-onder-één -kap niet hetzelfde krijgen, wat dan te denken van bewoners van één en hetzelfde (studenten-)huis? Die het geld hard kunnen gebruiken? Nieuwe regels kunnen hard uitpakken maar ze gelden wel voor iedereen, regels dienen de gelijkheid. Het bijzondere aan de uitspraak van de rechtbank is, dat die gelijkheid in de tijd wordt geplaatst, oude en nieuwe gevallen mogen niet al te afwijkend worden beoordeeld na een wijziging van beoordelingskader.
Gerrit Wempe, november 2022
