Wat is de omvang van het tuchtrechtelijk geschil in hoger beroep bij het Hof Amsterdam, bij de notaris- en gerechtsdeurwaarderskamer?
Artikel 107 Wet op het notarisambt (Wna) bepaalt in lid 4:
Het gerechtshof behandelt de zaak opnieuw in volle omvang.
Betekent dit nu dat zelfs overwegingen waarvan niet geappelleerd wordt, opnieuw behandeld worden?
In het civiele procesrecht heeft zich, in jurisprudentie, een beperking van de omvang van het hoger beroep ontwikkeld. Het betreft het leerstuk van de devolutieve werking van het appel.
Deze devolutieve werking kent een positief en een negatief aspect. Allereerst de positieve werking van het appel. De appellant bepaalt met zijn grieven de omvang van de rechtsstrijd in het hoger beroep. Het aangevallen gedeelte uit de uitspraak in eerste aanleg wordt in zijn geheel in hoger beroep herbeoordeeld. Dus inclusief de door partijen eerder aangevoerde stellingen. Het is dan ook niet nodig om als niet-appellerende partij (geïntimeerde) zelf in beroep te gaan om eerdere stellingen te herhalen. De negatieve werking van het appel betekent dat eindbeslissingen in eerste aanleg waartegen niet is gegriefd, door de appelrechter als vaststaande uitgangspunten worden meegenomen in zijn uitspraak.
In cassatie wordt als onderbouwing van dit stelsel aangegeven dat de rechter zich niet buiten de grenzen van de rechtsstrijd mag begeven. Het is aan partijen om deze grenzen te bepalen. In het tuchtrecht zou de vraag gesteld kunnen worden of de partijen, met name de klager, wel voldoende toegerust zijn om de grenzen vast te leggen en ook of het maatschappelijk belang niet vereist dat af en toe toch ruimer naar de gebeurtenissen wordt gekeken en ook naar afgewezen klachtonderdelen waar niet tegen gegriefd is. Dient de tuchtrechter wel net zo als de civiele rechter aan partijen de omvang van het geschil over te laten? Het antwoord is nee.
Met de invoering van de Wet op het notarisambt op 1 oktober 1999 is het grievenstelsel verlaten, zo constateert het Hof Amsterdam¹. Gelet op het bepaalde in artikel 107 lid 4 Wna dient, aldus het hof, de behandeling van de zaak in volle omvang plaats te vinden. De omvang van de rechtsstrijd wordt aldus niet beperkt door de ontwikkelde grieven. Artikel 107 lid 4 Wna levert nog wel een beperking op in die zin dat de volle omvang de klacht (“zaak”) in eerste aanleg betreft. Dat betekent dat alleen in beschouwing worden genomen klachten die ook in de procedure in eerste aanleg aan de orde zijn geweest en dus niet door klager gemiste verwijten.
Het hof kijkt daarom naar alle feiten, klachten en verweren in eerste aanleg. De geformuleerde klachten beperken het appel niet. Uiteraard staat het hof hier wel uitdrukkelijk bij stil. Het procesreglement verplicht in dit verband ook tot een duidelijke formulering van de beroepsgronden. Het belang van de grieven is echter minder dan in civiele zaken.
Gevolg van deze volledige herbeoordeling is dat de notaris en deurwaarder (en hun advocaten) beslist niet in de veronderstelling moeten zijn dat zij hun verweer (ter zitting) kunnen beperken tot de grieven in het appelschrift. Dit zou hun positie definitief kunnen schaden; het hof oordeelt immers in hoogste instantie in tuchtzaken. De klachtonderdelen die in eerste aanleg ongegrond zijn verklaard, zullen opnieuw beoordeeld worden, waarbij het mogelijk is dat nieuwe feiten worden aangedragen ter onderbouwing van de klacht. De herbeoordeling in volle omvang betreft niet alleen een herbeoordeling van de volledige klachten in eerste aanleg maar ook een volledige toetsing en dus niet een marginale toetsing van de eerdere beslissing van een Kamer voor het notariaat of de Kamer voor gerechtsdeurwaarders. Het hoger beroep moet dus in meerdere opzichten ruim worden opgevat. Het is echter zoals opgemerkt niet nodig om incidenteel appel in te stellen met het oogmerk te voorkomen dat eerder ingenomen stellingen buiten beschouwing worden gelaten. Dit vanwege de volledige herbeoordeling².
¹Zie ter illustratie Gerechtshof Amsterdam 8 mei 2008, ECLI:NL:GHAMS:2008:DD2236
²Gerechtshof Amsterdam 30 mei 2015 ECLI:NL:GHAMS:2015:2669
Mr. Gerrit P. Wempe
